03.2025
Teren więzienia III
Tu w latach 1944-1956
ciepieli i ginęli żołnierze organizacji niepodległościowych
walczących o Wolną Polskę.
Nie chcieli żyć w komunistycznym upodleniu
ginęli w walce i skrytobójczo mordowani.
Miejsce kaźni ppłk Kawalerii Wosjka Polskiego
żołnierza Armii Krajowej
Lucjana Szymańskiego ps. „Janczar”
Powieszonego przez funkcjonariuszy Urzędu Bezpieczeństwa 5 marca 1945 r.
Badania IPN na terenie praskiego więzienia „Toledo” w Warszawie
Więzienie karno-śledcze nr III, zlokalizowane w praskiej części Warszawy przy ul. Ratuszowej 11 (ob. Namysłowskiej 6), należało do najcięższych w komunistycznym systemie więziennictwa w Polsce. Przez pierwsze trzy powojenne lata to ono, a nie mokotowskie przy Rakowieckiej, było głównym więzieniem w stolicy. Na terenie okrytego złą sławą „Toledo” represjonowano więźniów politycznych: żołnierzy Armii Krajowej, Narodowych Sił Zbrojnych, Narodowej Organizacji Wojskowej, Ruchu Oporu Armii Krajowej, członków Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość”, Żołnierzy Wyklętych, kilkunastoletnich uczestników antykomunistycznego ruchu oporu. Według oficjalnych i wciąż jeszcze niepełnych danych w latach 1945–1956 blisko 220 więźniów poniosło tam śmierć w wyniku egzekucji, chorób lub okrutnych metod śledczych1. Wśród nich byli m.in.: ppłk Lucjan Szymański „Janczar” – komendant Podokręgu AK „Warszawa-Wschód”, mjr Stanisław Ostwind-Zuzga – komendant Obwodu NSZ Węgrów, mjr Jan Szklarek „Kotwicz” – komendant Okręgu Białostockiego NZW, sześciu partyzantów z Okręgu Lubelskiego NSZ-NZW z mjr. Zygmuntem Wolaninem na czele oraz Waldemar Baczak „Mały” – żołnierz pułku „Baszta” w Powstaniu Warszawskim.
Więzienie karno-śledcze nr III w Warszawie
Więzienie karno-śledcze nr III w Warszawie, zwyczajowo Toledo – więzienie Urzędu Bezpieczeństwa i NKWD przeznaczone dla żołnierzy Armii Krajowej, Narodowych Sił Zbrojnych oraz innych organizacji podziemnych, działające w latach 1944–1956 na warszawskiej Pradze-Północ. Miało siedzibę w nieistniejącym obecnie budynku przy ul. Ratuszowej 11 (obecnie ul. Namysłowska 6).
Więzienie powstało w 1944 roku na terenach koszar 36. Pułku Piechoty Legii Akademickiej, wybudowanych za czasów carskiej Rosji. Początkowo było to więzienie NKWD, a później UB. Od początku swego istnienia było miejscem kaźni żołnierzy zbrojnego podziemia oraz członków tajnych organizacji (tzw. żołnierzy wyklętych). Uważane było za jedno z najcięższych więzień tego typu, słynęło z tortur i licznych egzekucji.