Miejsce tortur i egzekucji w czasach PRL-u
W latach PRL-u, a zwłaszcza w okresie stalinizmu, dochodziło w Zamku także do tortur i egzekucji członków ruchu oporu i działaczy antykomunistycznych.
W październiku 1944 r. po zajęciu, przy pomocy AK – w ramach Akcji Burza, Rzeszowa przez sowietów, na miejscowym Zamku NKWD, przetrzymywało i torturowało 400 żołnierzy AK.
Ppłk. Łukasz Ciepliński „Pług” (od kwietnia 1941 r. Komendant Inspektoratu Rejonowego AK Rzeszów), w nocy z 7 na 8 października 1944 r. dowodził akcją rozbicia więzienia na Zamku i po schwytaniu, został skazany „na pięciokrotną karę śmierci”. Wyrok przez rozstrzelanie wykonano na nim w dniu 1 marca 1951 r. w Warszawie.
21 czerwca 1946 r. w zamku został zamordowany ppor. Stanisław Kossakowski, 17 stycznia 1949 r. zabity został Tadeusz Pleśniak, 31 stycznia 1949 r. skazani na karę śmierci; Władysław Koba „Żyła”. „Marcin” (dowódca Okręgu WiN w Rzeszowie) i Leopold Rząsa, oraz Michał Jan Zygo (informator WiN w Komendzie Wojewódzkiej MO) zostali rozstrzelani na Zamku w Rzeszowie. 5 listopada 1949 r. na Zamku w Rzeszowie zostali straceni: Ludwik Więcław „Śląski” (komendant Inspektoratu „Hanka” NZW na powiaty: Łańcut, Przeworsk, Nisko i Janów Lubelski), i Edward Garbacki „Róża” (skarbnik tego inspektoratu).
Wykonywano tu również zasądzone wyroki na zbrodniarzach hitlerowskich oraz Organizacja nacjonalistach ukraińskich. 13 września 1948 wykonano wyrok na księdzu Wasylu Szewczuku. 8 lutego 1949 wykonano wyrok na Romanie Hrobelskim, 7 kwietnia 1949 rozstrzelany został Wołodymyr Szczygielski, 28 kwietnia 1949 wykonano wyrok na Hryhoriju Mazurze.
Według relacji Piotra Woźniaka po wojnie na zamku wykonano około 1000 wyroków śmierci, a ciała ofiar były wywożone stamtąd i grzebane w lasku na Pobitnie. Według relacji Juliana Rudaka więźniowie zmarli w trakcie śledztwa (bez wyroku) byli chowani na dziedzińcu zamku. Pod koniec marca 1948 Rudak wraz z trzema innymi więźniami był skierowany do porządkowania dziedzińca zamkowego, w tym do zniwelowania zapadliny na placu za bramą wjazdową, według niego powstałej w miejscach pochowków. Możliwość grzebania zwłok więźniów potwierdził także Eugeniusz Osełkowski, niegdyś osadzony w zamku.
„Historycy szacują, że komuniści zamordowali tu ponad 400 więźniów”
https://ipn.gov.pl/pl/aktualnosci/156892,Historycy-szacuja-ze-komunisci-zamordowali-tu-ponad-400-wiezniow-konferencja-pra.html
Tajemnice zamku Lubomirskich
https://www.rp.pl/historia/art19227511-tajemnice-zamku-lubomirskich
Aresztowania pierwszej grupy żołnierzy AK Sowieci dokonali już we wrześniu 1944 r. Funkcjonujący wtedy na zamku trybunał wojenny I Frontu Ukraińskiego wydawał wyroki śmierci lub zsyłki za przynależność do AK. Wśród skazanych był m.in. stracony 21 października Władysław Skubisz z Krasnego, członek grupy egzekucyjnej na rzeszowskich gestapowców Flaschkego i Potebauma. 8 grudnia funkcjonariusze UB zabili tam także ks. Michała Pilipica, kapelana Obwodu AK Rzeszów. Pod koniec 1944 roku wyroki wydawał Najwyższy Sąd Wojskowy z siedzibą w Lublinie, a od 1946 Wojskowy Sąd Rejonowy powołany do ścigania podziemia niepodległościowego i ukraińskich nacjonalistów. Jego wyroki wykonywano przez rozstrzelenie w jednej z piwnic zamkowych lub powieszenie na szubienicy ustawionej na dziedzińcu. Wśród osób, które straciły życie, byli m.in. Jan Prędkiewicz, szef wywiadu AK i WiN w Jarosławiu, Jan Toth ps. Mewa, żołnierz z powiatu jarosławskiego, Leopold i Tadeusz Rząsowie, żołnierze AK i działacze Rzeszowskiego Okręgu Zrzeszenia WiN, oraz wielu dowódców UPA, m.in. Wołodymyr Szczygielski ps. Burłaka.
70. rocznica nieudanej próba odbicia więźniów z rzeszowskiego Zamku
https://rzeszow-news.pl/70-rocznica-nieudanej-proba-odbicia-wiezniow-rzeszowskiego-zamku/
Nieudanego ataku na więzienie dokonał 7 października 1944 r. oddział Armii Krajowej pod dowództwem inspektora rzeszowskiego kpt. Łukasza Cieplińskiego, ps. „Pług”. Celem akcji było uwolnienie przetrzymywanych na zamku przez władze komunistyczne żołnierzy polskiego podziemia niepodległościowego.
UE, Poland, Polska, plac Śreniawitów 3, Rzeszów, Zamek Lubomirskich w Rzeszowie
